سرطان و مراقبت‌های دهانی در بیماران تحت رادیوتراپی

نگارش: دکتر امیرمحمد علومی (دندانپزشک)

سرطان یکی از بیماری‌های شایع قرن حاضر است و درمان آن معمولاً با روش‌هایی مانند جراحی، شیمی‌درمانی و رادیوتراپی (پرتودرمانی) انجام می‌شود. رادیوتراپی اگرچه نقش حیاتی در کنترل تومورها دارد، اما می‌تواند روی بافت‌های سالم اطراف، از جمله دهان و فک، تأثیر بگذارد. آگاهی بیماران از این تأثیرات و رعایت مراقبت‌های دهانی مناسب، می‌تواند از بسیاری از عوارض جدی پیشگیری کند.

عوارض شایع دهانی در طول یا پس از رادیوتراپی:

پرتودرمانی در ناحیه سر و گردن ممکن است باعث بروز تغییراتی در دهان شود، از جمله:
 1. خشکی دهان (زروستومیا):
کاهش ترشح بزاق باعث افزایش خطر پوسیدگی دندان، دشواری در بلع و صحبت، و احساس سوزش در دهان می‌شود.
 2. موکوزیت (التهاب مخاط دهان):
زخم‌ها و التهاب‌های دردناک در دهان که باعث کاهش اشتها و درد در هنگام غذا خوردن می‌شوند.
 3. تغییر در حس چشایی:
برخی از بیماران حس طعم شیرینی یا شوری را از دست می‌دهند یا تغییر مزه را تجربه می‌کنند.
 4. عفونت‌های قارچی (کاندیدیازیس):
با کاهش بزاق و ایمنی دهان، قارچ‌های طبیعی دهان رشد بیش‌ازحد پیدا می‌کنند و موجب لکه‌های سفید یا قرمز دردناک می‌شوند.
 5. استئونکروز فک (مرگ استخوان فک):
از عوارض دیررس و جدی است که معمولاً در اثر عفونت یا جراحی پس از پرتودرمانی بروز می‌کند و باید سریع درمان شود.

اقدامات دندان‌پزشکی پیش از شروع رادیوتراپی:

پیش از آغاز پرتو درمانی، بیمار باید به دندان‌پزشک مراجعه کند تا وضعیت دهان به‌دقت بررسی شود. اقدامات زیر اهمیت زیادی دارند:
 • درمان دندان‌های پوسیده یا عفونی
 • جرم‌گیری و بهبود بهداشت دهان
 • آموزش استفاده از دهان‌شویه‌های بدون الکل
 • دقت به محافظت از بافت‌های سالم
 • انجام تصویر‌برداری کامل از دندان‌ها برای تشخیص مشکلات پنهان

مراقبت‌های دهانی در طول و پس از رادیوتراپی:

در حین درمان و پس از آن، رعایت بهداشت دهان باید با دقت بیشتری انجام شود:
 • مسواک زدن ملایم با مسواک نرم و خمیر دندان فلورایددار
 • استفاده از دهان‌شویه‌های بدون الکل و آب‌نمک ولرم
 • مصرف زیاد آب و استفاده از بزاق مصنوعی یا آدامس بدون قند برای کاهش خشکی دهان
 • پرهیز از سیگار، الکل و غذاهای تند یا اسیدی
 • تغذیه با غذاهای نرم، ولرم و پرکالری برای حفظ انرژی
 • مراجعه منظم به دندان‌پزشک (هر ۳ ماه) برای بررسی وضعیت دهان

نکاتی که بیماران باید به آن‌ها توجه کنند:

بیماران تحت رادیوتراپی باید به تغییرات کوچک در دهان خود حساس باشند. برخی از نکات مهم عبارت‌اند از:
 • اگر احساس خشکی یا سوزش غیرعادی در دهان دارید، حتماً به پزشک اطلاع دهید.
 • در صورت مشاهده زخم‌هایی که بیش از دو هفته بهبود نمی‌یابند، باید حتماً معاینه شوید.
 • خونریزی لثه، لق شدن دندان‌ها یا درد استخوان فک می‌تواند نشانه‌ی عفونت یا استئونکروز باشد.
 • تغییر رنگ یا ضخیم شدن بافت‌های دهان ممکن است نشانه‌ی عوارض دیررس یا عود بیماری باشد.
 • اگر درد در هنگام باز کردن دهان یا بلعیدن دارید، باید به دندان‌پزشک یا انکولوژیست مراجعه کنید.

جمع بندی:

مراقبت از دهان در بیماران سرطانی تنها بخشی از درمان نیست، بلکه بخش مهمی از حفظ کیفیت زندگی و پیشگیری از عوارض جدی است. همکاری نزدیک بین دندان‌پزشک، متخصص رادیوتراپی و خود بیمار، کلید موفقیت در این مسیر است.
رعایت توصیه‌های ساده اما مؤثر می‌تواند باعث شود بیماران، درمان خود را با درد کمتر و سلامت بیشتر پشت سر بگذارند.

/انتهای پیام

بنیاد امور بیماریهای خاص

@cffsd