ورزش در افراد مبتلا به ام اس

نگارنده: سید جواد شفقی اصل - دکتری حرفه ای پزشکی
تاثیر حرکات ورزشی بر زندگی انسان و کاهش اثرات منفی صعتی و مدرنیسم، امری غیر قابل انکار است.همه روزه، در نتیجه تحقیق و کنکاش کتخصصین علوم تربیت بدنی، نکات تازه و شگرفی در خصوص تاثیرات ورزش و درمان و کنترل انواع بیماریهای جسمی و روحی کشف می شود. در این میان، تاثیرات ورزش و تحرک و فعالیتهای بدنی بر روی بیماریهای خاص قطعا به اثبات رسیده است.یکی از این بیماریهای خاص، بیماری MS یا مالتیپل اسکلروزیس است که علم پزشکی تاکنون نتوانسته است هیچگونه درمان قطعی برای این بیماری پیدا کند .
توصیه نادرست و عوامانه ای که در مورد بیماری MS وجود دارد این است که بیماران بعضا از هر گونه فعالیت بدنی و ورزش منع می شوند، چرا که تصور بر این است که:
1-    ورزش باعث خستگی بیماران ام اس می شود!
2-    خستگی بدنبال ورزش باعث شعله ور شدن حملات این بیماری می شود!
اما شواهد علمی و پزشکی و ورزشی نشان داده است که این بیماران به دلیل عدم تحرک و ورزش، عموما دچار انواع مشکلات جسمی و روحی می شوند. با انجام حرکات ورزشی و تحرک اصولی متناسب با شرایط جسمانی هر فرد، امکان کاهش بسیاری از از عوارض بیماری MS وجود دارد.
MS باتوجه به اینکه بیشتر افراد جوان را مبتلا می کند و نیز سیری مزمن و پیشرونده دارد باید با تدوین برنامه های استاندارد و رعایت تمام پروتکل های ورزشی و بهداشتی و ایمنی، به این افراد جوان در جهت بازیابی و تقویت معیارهای عصبی، عضلانی و اسکلتی کمک نمود.
در کل برای بهبود شرایط بیمار MS و تسریع در روند انتقال اطلاعات در مسیر اعصاب توصیه می شود که: "فعالیت بدنی ملایم و دراز مدت انجام شود".
در نهایت هدف از ورزش و نرمش درمانی در MS عبارتست از : 
بازیابی تواناییهای عصبی و عضلانی از دست رفته بویژه در اختلال راه رفتن، اختلال تعادل و سایر اختلالات حرکتی.

*تاثیرات ورزش و تحرک در MS: 
1- بهبود عملکرد قلب و عروق و گردش خون 
2-بهبود عملکرد مغز و عروق و نخاع
3-بهبود عملکرد تنفسی و ریه ها 
4-بهبود عملکرد گوارشی و معده و روده ها 
5- بهبود عملکرد غده بویژه تیروئید، پاراتیروئید، هیپوفیز و تالاموس و غده فوق کلیوی ،غدد جنسی و ...
6- بهبود عملکردهای حسی و عصبی و عروقی بویژه در سیستم های عضلانی و اسکلتی 
7- بهبود عملکردهای روحی و روانی و پیشگیری از استرس، افسردگی و اضطراب و ...
*ورزش های توصیه شده برای مبتلایان به MS: 
- پیاده روی
- دوی نرم و آهسته 
- راه رفتن در آب
- شنای سبک 
- یوگا
- تای چی 
و ورزش های مشابه 
کشش و حرکات مربوطه کششی در ورزش برای بیماران بسیار مهم است زیرا منجر میشود به انعطاف پذیری بدن و در نتیجه به بدن این امکان را می دهد که طیف وسیعی از حرکات را شکل دهد و علاوه بر تناسب اندام تعادل بدن را هم حفظ کند.
در بیماریهای عصبی،د مغزی و نخاعی بخصوص MS، ورزش می تواند از یک راه رفتن ساده روی تردمیل شروع شود، یا استفاده از دوچرخه های ثابت تحت نظر پزشک و مربی ورزشی به صورت کنترل شده و استاندارد امکان پذیر خواهد بود.
     *ورزش تای چی چیست؟ 
تای چی یک سری حرکات ورزشی آهسته و سیال است که همراه است با تنفس های عمیق. در این ورزش استرس و فشار زیادی به عضلات بدن وارد نمی شود بلکه برعکس باید عضلات کاملا شل، آزاد و رها باشند و لذا مثل یوگا برای عضلات مبتلایان به ام اس مفید است.
تای چی مثل یوگا دارای مزایای سلامتی زیادی برای افرادی است که با MS یا سایر بیماریهای مزمن عصبی زندگی می کنند از جمله: 
-    بهبود قدرت تعادل 
-    افزایش انرژی 
-    بهبود خلق و خو 
-    کاهش استرس ، اضطراب و افسردگی 
بجز ورزشهای هوازی و کششی، ورزش های بی هوازی یا قدرتی و مقاومتی هم در بیماران MS توصیه می شود. با ورزش های بی هوازی قدرتی، ماهیچه ها قوی تر می شوند. ضمن اینکه ضعف عضلانی بیمار هم که منجر به بی حرکتی و کاهش کیفیت زندگی است کاهش می یابد.
-    انجام ورزش های مقاومتی و استفاده از وزنه و سنگ برای این منظور که راه رفتن و حفظ تعادل بیمار بهتر شود در کنار فیزیوتراپی و کاردرمانی، توصیه می شود.
   *در کل سه نوع عمده ورزشهای توصیه شده در بیماریهای عصبی، مغزی و نخاعی عبارتند از : 
1- ورزش های هوازی (ائروبیک)
2-ورزش های کشش
3-ورزش های بی هوازی(قدرتی یا مقاوتی)
جالب اینکه سازمان بهداشت جهانی(who) ورزش تای چی و یوگا را در میان طب های مکمل گنجانده است در کل کلید برنده شدن در جنگ با MS یا هر بیماری عصبی و عضلانی دیگری این است که: 
حرکت کنید
*اصول ورزش و تحرک در مبتلایان به MS
1- رعایت اصول گرم کردن (در مورد بدن و عضلات) در ابتدای شروع ورزش و نرمش.
2-رعایت اصول سرد کردن(در مورد بدن و عضلات)در پایان ورزش و نرمش.
3-شکل کلی گرم کردن و سرد کردن، عبارتست از نرمش های مناسب و حرکات کششی قبل و بعد هر جلسه 
4-افزایش تدریجی ورزش (شدت،مدت) طی جلسات مختلف (حداکثر 15-10 درصد در هر هفته).
5-ورزش کردن در محیط امن و ایمن و دور کردن خطرات و عوامل مربوطه در سالن ها و اماکن ورزشی
6-داشتن تکیه گاه در محیط ورزش چه در سالن چه در منزل (در صورت اختلال تعادل و ...)
7- توقف ورزش در هر زمانیکه احساس کردید(بویژه علائمی مثل ضعف، سرگیجه،تاری دید  و ...).
8-تغذیه صحیح و مناسب ورزشی، قبل ، بعد و حین فعالیت بر اساس نظر متخصص تغذیه 
9- مصرف صحیح آب و مایعات مناسب قبل، حین و بعد از اتمام فعالیت های ورزشی
10- در زمان ورزش و پیاده روی داخل آب و استخر، ارتفاع تا سینه باشد(به علت شناوری، بدن وزن کمتری متحمل می شود و این موضوع باعث کاهش سفتی در ساق پاها می شود).
*سه نکته طلایی برای ورزش در ام اس 
- رعایت اصولاولیه ورزش استاندارد
- ایجاد محیط امن و ایمن ورزشی
- ورزش منظم و مستمر روزانه 
* چگونه یک فرد مبتلا به ام اس به صورت استاندارد و ایمن ورزش نماید؟ 
ورزش منظم میتواند علائم MS را بهبود بخشد. با این حال، افراد ممکن است هنگام شروع برنامه ورزشی جدید، اثرات ورزشی منفی را در خود احساس یا تجربه کند.
همچنین کار بیش از حد بدن می تواند منجر به خستگی شدید، سفتی و اسپاسم عضلات و ماهیچه ها شود. از نظر پزشکی و ورزشی باید به بیماران MS هشدار داد که خستگی بعد از تمرین ورزشی نباید بیش از 2 ساعت طول بکشد و هر کسی که این سطح از خستگی را تجربه می کند باید شدت، تعداد دفعات و یا مدت زمان تمرین خود را کاهش دهد بویژه اگر موارد ذیل حین ورزش تجربه شد باید از ورزش خودداری نمود و دقت پزشکی بیشتری به خرج داد:
خستگی بیش از حد،سرگیجه، گیجی و منگی، احساس گرمای بیش از حد، مشکلات تعادلی 
نکته پایانی: MS یک بیماری التهابی و پیشرونده است که بر سیستم عصبی مرکزی تاثیر می گذارد .ورزش میتواند به بهبود توان عضلات، تعادل و قدرت و بهبود عملکرد ذهنی کمک کند.
پس به هر حال ورزش و تحرک با MS هیچ تضاد و منافاتی ندارد به شرطیکه صحیح و اصولی باشد چرا که ورزش ساده ترین، ارزانترین و بهترین راه مبارزه با MS  است.

 

بنیاد امور بیماری های خاص

@cffsd