بارداری در مبتلایان به سرطان

مقدمه:

 این مقاله در خصوص بارداری در مبتلایان به سرطان و احتمال ناباروری بعد از سرطان، چگونگی تأثیر درمان های سرطان در باروری، محافظت در طی شیمی درمانی و ...، توضیحات مفیدی ارائه نموده است:

ناباروری بعد از سرطان

ممکن است به علت وجود موارد زیر ناباروری بعد از درمان سرطان اتفاق بیفتد:

• ناتوانی تخمدان ها در تولید تخمک بالغ(نارسایی تخمدان) بصورت موقت یا دائم
• اختلال در برقراری پیام های هورمونی بین مغز و تخمدان
• آسیب دیدگی رحم یا لوله های فالوپ بر اثر جراحی یا پرتودرمانی

چگونگی تاثیر درمان های سرطان در باروری

هر نوع درمانی تاثیرات خاص خود را بر روی باروری خواهد داشت.

عمل جراحی

اگر شکم یا لگن خاصره تحت عمل جراحی قرار گرفته باشد ، این جراحی میتواند موجب جراحت در رحم یا تخمدان شود یا در لوله های فالوپ چسبندگی ایجاد کند که این آسیب ممکن است منجر به ایجاد اختلال در رسیدن اسپرم و تخمک به یکدیگر برای انجام لقاح شود.

 در بعضی موارد برداشتن رحم، تخمدان و لوله های فالوپ ضروری می باشد که این موجب تاثیر سوء بر باروری می شود.

شیمی درمانی

شیمی درمانی بر سلول های سریع التقسیم سرطانی تاثیر می گذارد تا آنها را نابود کند، برخی از داروهای مورد استفاده برای شیمی درمانی می توانند به تخمک ها و فولیکول های موجود در تخمدان ها آسیب برسانند که این موضوع می تواند منجر به آسیب دائمی و یا موقتی گردد.

تاثیر داروها بر باروری به موارد زیر بستگی خواهد داشت:

• سن (با افزایش سن،تخمدان ها برای تاثرپذیری از دارو آسیب پذیرتر می گردند).
• نوع داروی مصرفی
• دوز (مقدار) داروی مصرفی
• طول دوره استفاده از دارو

پرتودرمانی

پرتودرمانی بر روی سلول های سریع التقسیم سرطانی در برخی نقاط خاص بدن تاثیر می گذارد.

تابش این پرتوها، همچنین می تواند بر سلول های سالم بدن نیز تاثیر گذارد، هنگامی که پرتو مستقیما بر لگن خاصره می تابد، این عمل ممکن است به تخمدان ها و رحم صدمه بزند.

تعریف نارسایی تخمدان

نارسایی تخمدان، واژه ای است که برای توصیف فقدان عملکرد تخمدان استفاده می شود. این اتفاق زمانی روز می دهد که آسیب وارده به تخمک ها و فولیکول ها جدی باشد، در این شرایط تخمدان ها برای ساختن تخمک بالغ واکنش طبیعی نشان نمی دهند، بنابراین سطح کافی استروژن یا پروژسترون را تولید نمی کنند.(نارساییتخمدان) توسط علائم زیر مشخص می گردد:

• قائدگی به ندرت رخ می دهد یا اصلا قطع می شود.
• گرگرفتگی
• نوسانات خلقی
• خشکی واژن
• علائم ادراری
• استروژن پایین
• سطح بالای هورمون تحریک کننده ی فولیکولFSH و هورمون LH
• خطر پوکی استخوان

هنگامی که تخمدان ها درچار نارسایی هستند و از کار افتاده اند، بارداری غیر ممکن خواهد بود، اما به هر حال میزان عملکرد تخمدان میتواند ماه به ماه تغییر کند.

شیمی درمانی و پرتودرمانی از عواملی هستند که می توانند منجر به نارسایی تخمدان گردند:

نارسایی موقت تخمدان می تواند از یکی دو ماه تا چند سال به طول انجامد، و یا دائمی باشدو متاسفانه در چند سال اول اینکه دائمی خواهد شد یا خیر، قابل پیش بینی نیست.

بعد از گذشت 5 سال هنوز 5 درصد شانس وجود دارد که تخمدان ها مجددا فعالیت خود را آغاز کنند، اما پیش بینی این که چه کسانی این امکان را دارند مقدور نمی باشد.

چرخه های ماهانه تولید مثل زنانه شامل آزاد شدن هورمون های FSH و  LH است که باعث تکامل فولیکول ها و تخمک ها در تخمدان ها می شوند.

گزینه های قبل از درمان

ممکن است پیروی از هیچ یک از روش هایی را که به حفظ باروری بیمار کمک خواهد نمود انتخاب نگردداما فرصت صحبت کردن با دیگر افراد و بهتر آگاه شدن از گزینه های مفید موجود برای بیمار، می تواند بسیار با ارزش باشد.ممکن است، دانستن این که اگر نه امروز اما لااقل در آینده راه هایی وجود دارد، به بیمار آرامش بخشد.درمان سرطان مخاطراتی را برای باروری ایجاد می نماید، اما کارهایی وجود دارند که میتوان انجام داد که ممکن است قبل از شروع درمان به حفظ باروری کمک کند.

این روش ها شامل موارد زیر است:

• منجمد کردن تخمک ها، بافت تخمدان و یا جنین جهت استفاده در آینده
• محافظت از تخمدان ها طی شیمی درمانی و پرتودرمانی

انتخاب،به چگونگی شرایط شخصی بیمار بستگی خواهد داشت که شامل موارد زیر است :

• تمایل به بچه دار شدن در آینده
• موقعیت ارتباطی فعلی بیمار
• نوع تومور و حساسیت هورمونی بیمار
• نوع درمان ویژه برنامه ریزی شده برای بیمار
• زمان موجود قبل از اینکه درمان شروع شود

منجمد نمودن بافت تخمدان،رویان و تخمک ها

فریز کردن بافت تخمدان ها:

این فرایند، با فرایندی که لاپراسکوپی نامیده می شود آغاز می گردد که تحت بی هوشی عمومی صورت می گیرد. برای انجام این عمل نیاز به بستری یک روزه در بیمارستان است.

در طی این فرایند، یک تکه کوچک از بافت تخمدان ، از یکی از تخمدان ها برداشته می شود و بعد به صورت ورقه ورقه بریده می شود و سپس منجمد می گردد.

بعدا هنگامی که فرد برای باردارشدن آماده شد، آن گاه  ورقه های بافت تخمدان، دوباره به داخل لگن پیوند زده می شود.

در حدود نه ماه بعد، بافت تخمدان پیوند زده شده، می تواند فرآیند تولید هورمون های باروری و تکامل فولیکولی را آغاز کند.

ممکن است با هر دو روش تحریک تخمدانو IVF حاملگی اتفاق بیفتد و یا شاید حتی به صورت طبیعی نیز این اتفاق روی دهد.

در حال حاضر چندین مطالعه انجام گرفته است که نشان می دهند، این روش می تواند یک گزینه درمانی قابل استفاده باشد چرا که امروزه تعدادی نوزاد بعد از این تکنولوژی متولد شده اند.

البته قابل ذکر است، قبل از اینکه این روش یک روش روتین درمان بالینی تلقی گردد نیاز است تحقیقات و کار های اکتشافی بیشتری صورت گیرد.

 هنوز، این راه به عنوان یک روش آزمایشگاهی در نظر گرفته می شود، البته آگاه بودن از این نکته که همواره درصدی ریسک برای هر نوع عمل جراحی از جمله لاپاروسکوپی وجود دارد نیز، بسیار مهم است.

انجماد رویان

این فرایند با 10 تا 14 روز تحریک هورمونی آغاز می گردد.تخمک بالغ از تخمدان برداشته می شود.(در حال بی هوشی با راهنمایی سونوگرافی و از راه واژن مکش تخمک انجام می شود.)

فرایند برداشت حدود 10 دقیقه به طول می انجامد، بعد تخمک ها با اسپرم همسر در خارج از بدن لقاح یافته و منجمد می شوند.

جنین در برابر روند انجماد و ذوب از تخمک مقاوم تر است و انتظار می رود 70 تا 80 درصد آن ها زنده بمانند.در حال حاضر به ازای هر جنینی که در رحم کاشته می شود، 20 تا 30 درصد باروری رخ می دهد.ممکن است قبل از شروع شیمی درمانی/پرتودرمانی زمان کافی برای انجام بیش از یک دوره تحریک هورمونی و «بازیابی تخمک» وجود داشته باشد. این کار تضمین می کند که تعداد منطقی تخمک برای منجمد کردن وجود دارد و بنابراین احتمال حاملگی افزایش می یابد.

برای زنان مبتلا به تومورهای حساس به هورمون،(مثل سرطان سینه رسپتور مثبت) این احتمال وجود دارد که هورمون های استفاده شده برای تحریک تخمدان بتوانند، بر روی سلول های سرطانی سینه نیز اثر تحریک کنندگی داشته باشند.اطمینان کامل یافتن از اینکه تحریک تخمدان، برای زنان مبتلا به سرطان سینه ی حساس به هورمون کاملا بی خطر باشد، غیر ممکن است.

 

محافظت نمودن از تخمدان ها در طی شیمی درمانی

برخی داروها وجود دارند که می توانند تخمدان ها را از آسیب دیدن در حین شیمی درمانی محافظت نمایند و به صورت از کار انداختن موقتی تخمدان و ایجاد یک یائسگی گذرا  عمل می کنند.

تا به امروز آزمایشات تصادفی بزرگ زیادی انجام نشده است که مزیت این داروها را تایید کند.

به هر حال چندین مطالعه ی کوچک انجام گرفته که نشان داده است، درمان دارویی می تواند احتمال نارسایی تخمدان را بیش از 40درصد کاهش دهد، برای مثال اگر خطر نارسایی تخمدان با انجام شیمی درمانی  40 درصد بوده باشد، این خطر هنگامی که درمان دارویی مکمل نیز همراه آن استفاده گردد، تنها حدود 24 درصد خواهد بود.

متاسفانه، این درمان های دارویی در حال حاضر ممکن است، بسیار گران قیمت باشندکه این موضوع کاملا بستگی به موقعیت درمانی خاص خود فرد بیمار دارد.

اهدای تخمک و رویان

برای زنانی که مبتلا به نارسایی تخمدان پیشرفته ناشی از شیمی درمانی/پرتودرمانی هستند، استفاده از تخمک و رویان اهدایی شاید تنها راه داشتن فرزند باشد.

برخی از واحدهای IVF برنامه های فعالی برای اهدای تخمک  دارند. برخی از مراکز لیست های دراز مدتی برای افراد نیازمند به اهدا کننده ی گمنام تخمک و رویان دارند، با این حال بسیاری از زنان و همسران آنها ترجیح می دهند که از یک اهدا کننده ی شناخته شده استفاده کنند یا با احتیاط به دنبال یک اهدا کننده بگردند.

منبع: انتشارات بنیاد

بنیاد امور بیماری های خاص

@cffsd